پخش آنلاین
[embed]https://dl.balouchart.ir/balouchart/videos/DSCF5042_3.mp4[/embed]
پخش آنلاین ویدئو
[embed]https://dl.balouchart.ir/balouchart/videos/1060.mp4[/embed]
صنایع دستی بلوچی به گزارش سایت هنر بلوچ _ اقتصاد و معيشت مردم استان از دير باز بر پايه اقتصاد كشاورزي و دامداري استوار بوده . و به همين سبب مردم اغلب به صورت خودكفا زندگي مي كنند.
زنان صبور سیستان و بلوچستان ، بردبار و با ذوقي سرشار بيشتر وسايل خانه را خود در زيباترين شكل درست مي كنند .
از تهيه پارچه تا دوخت و تزيين پوشاك و بافت نفيس ترين نقوش بر فرش و گليم و جاجيم
همه و همه نشانگر هنر ناشناخته زنان سيستان و بلوچستان است.
مردان نيز به فرا خور فرصت هايي پيش آمده ، در كنار كشت و دامداري ، به تهيه مصالح و ابزار كار مي پردازند
تا در اين كارها نيز ياور همسر خويش شوند .
شباهت هاي نقوش به كار رفته بر روي آثار هنري توسط هنرمندان از دير باز تا كنون توجه هر بيننده اي را به خود جلب مي كند .
اين مطلب را مي توان با بررسي برخي ابزار و آثار به جاي مانده از تمدن هاي گذشته منطقه مشاهده نمود.
اگر در كلپورگان نقش بر سفالي زده مي شود
و يا زني در چانف نقش بر سوزن دوزي خويش مي نشاند
نقش جان و دل بر پارچه و سفال خود زده است
و چون همان نقش را بر سفال به جا مانده از هزاران سال پيش مي بيند
آن هنگام پيوند عميق لحظه ها و قرن ها را در تمدن و هر منطقه حس خواهيد كرد .
سوزن دوزی عبارتست از کارهای دست دوزی که تنها با مدد دستان توانا و فکر خلاق هنرمندان بر عرصه پارچه جاودان می گردد.
انواع محصولات سوزندوزی عبارتند از : رومیزه، سجاده، کوسن، روتختی، جانماز، سفره عقد، اشارپ، پشتی و ...
عمده تریت مراکز سوزندوزی استان می توان به اسپکه، بمپور، فنوج، ایرانشهر پیپ، مته سنگ ، چانف
نیکشهر، روستاهای ایرندگان و مارندگان خاش، جالق، سوران، گشت، کله گان سراوان و همچنین زاهدان اشاره نمود.
خامه دوزی یا خمک دوزی واژه محلی خامه دوزیست که سفید دوزی نیز خوانده می شود.
از هنر خامه دوزی در تزئین لباس، جانماز، کوسن ورومیزی استفاده می شده است.
تاریخ و قدمت هنر خمک دوزی را می توان با زمان ظهور ابریشم در سیستان مصادف دانست و آنچه که به تحقیق مشخص شده اینست
که در نخستین نوشته های اسلامی سیستان و بلوچستان مکان تولید بهترین بافته های ابریشمی و پشمی توصیف شده است
و جالب است که بگوییم سیستان و بلوچستان با داشتن باغهای فراوان توت یکی از بزرگترین مراکز تولید ابریشم بوده است.
در حالی که بسیاری به اشتباه گمان می کنند ابریشم همواره از چین به سیستان وارد می شده و سیستانیها در تولید ابریشم هیچ نقشی نداشته اند
در حالی که منابع تاریخی از وجود کارگاههای تولید پیله و ابریشم در روستای چلنگ زابل حتی در حدود صد سال قبل خبر می دهند
اوج این هنر را همچون دیگر هنرها و صنایع سیستان می توان به دوره اشکانی و ساسانی نسبت داد.
دلیل خواندن این هنر ظریف و زیبای اصیل سیستانی به این نام اینست که در گذشته ابریشم به صورت خام یعنی بدون هیچ پرداخت
و یا اعمالی از قبیل رنگرزی و پخت یا سفید کاری مورد استفاده قرار می گرفته است
و همین امر دیلی بر نامیدن این هنر بدین نام است.
نوعی سوزندوزی است و این نوع دوخت برای تزئین پیش سینه و سر آستین لباس بکار می رود
وتنها از نخ سیاه رنگ که معمولاً ابریشمی است استفاده می کنند.
شیوه کار بدین ترتیب است که با دوخت دندان موشی به هم چسبیده نقشهایی را به شکل مثلث بر روی لباس می دوزند
و بین این دندان موشی ها گاهی از دوخت زنجیره استفاده می شود.
هنر حصیر بافی جایگاهی ویژه در زندگی مردمان سیستان و بلوچستان داشته است
هنری با پیشینه ای به درازای شهر سوخته و دریاچه هامون.
حصیر بافی در منطقه سیستان با گویش خولک بافی و در منطقه بلوچستان با گویش تگرد تلفظ می شود.
که از نظر نوع مواد اولیه با هم تفاوت زیادی دارد.
خولک بافی از ساقه های نی و تگرد از برگ درختان خرمای وحشی (داز) بافته می شود.
محصولات تولیدی حصیر بافی سیستان عبارتند از: پرده، سایبان و توتن (نوعی قایق حصیری)
و از محصولات تولیدی بلوچستان می توان به روپگ (جارو)، پروند (کمربند)، سواس (کفش)، سمان (زیر انداز). سفت (جانماز)، کچو (خورجین)، کپات (سبد کوچک) و ... اشاره نمود.
مهمترین مناطق تولید حصیر بافی سیستان در شهرستان زابل و روستاهای حاشیه کوه خواجه می باشد و از مناطق تولیدی حصیر بافی بلوچستان می توان به نیکشهر، سراوان و سرباز اشاره نمود.
سفال در بلوچستان با نام روستای کلپورگان در امیخته است.
روستای کلپورگان در نزدیکی شهر مرزی سراوان واقع شده و سابقه ای طولانی در سفال سازی دارد
که این سابقه به پنج الی هفت هزار سال می رسد.صنایع دستی بلوچی
زنان بلوچ با استفاده از خاک رس اطراف محل سکونتشان به ساخت ظروف می پردازند.
ظروف سفالین به دلیل نوع خاک منطقه بعد از پخت به رنگ قرمز در می آیند
که این ویژگی سفال کلپورگان را از سفالهای سایر مناطق ممتاز کرده است.
ساخت سفال در حال حاضر در کلپورگان سراوان، روستای کوه متیک سرباز و هلونچکان نیکشهر انجام می شود
از محصولات تولید شده توسط زنان بلوچ می توان به کوزه، چلیم، بشقاب، کاسه، قندان، سینی، گلدان، قوری، اسپند دود کن، خمیردان و جا ماستی اشاره کرد.
زنان سفالگر کلپورگان از چرخ سفالگری استفاده نمی کنند آنها سفالها را با دست می سازند
و برای تزیین سطح آن از اشکال خاص هندسی که قدمتی چند هزار ساله دارد استفاده می کنند.
برای تزیین سطح سفالها از درهم آمیزی آب، تیتوک (tytok) سنگی که از کوه بیرک در نزدیکی محل بدست می آورند
استفاده می شوند سپس سفالگر با کمک یک تکه نازک چوب خرمای وحشی که به اندازه چوب کبریت است
طرح را بر روی سفال نقش می زند.
رنگ این نقوش قبل از پخت سفال به صورت قهوه ای متمایل به قرمز است
و در اثر حرارت به رنگ سیاه تبدیل می شود.
این هنر به دلیل مصارف تزیینی و زینتی اش پس از سوزندوزی جایگاه ویژه ای در صنایع دستی بلوچستان دارد.
در این هنر، از مواد و مصالحی مانند آینه های ریز و درشت، پولک، منجوق و مروارید
خر مهره، دکمه صدفی، نوار یراق، پارچه، سکه و صدف استفاده می شود
و محصولات آن بیشتر در جشنها، مراسم شادی و ازدواجها مورد استفاده قرار می گیرد.
مثلاً نمونه هایی از سکه دوزی را بر گردن شتر و رختخواب عروس می اندازند و تزیین می کنند.
بدلیل زیبایی محصولات سکه دوزی و استقبال مردم تنوع و نوآوری در این هنر بسیار زیاد است
و بصورت دیوار کوب هم از آن استفاده می شود.
آنچه در تاریخ آمده اینست که با آمدن سکاها به استان تحولی در این منطقه صورت گرفت
کمترین چیزی که امروز می توانیم بگوییم این است که بافته های منطقه تحت تأثیر هنر سکاها تحولی عظیم یافت
زیرا این قوم در قرن 5 ق.م قالی، گلیم و نمد تولید می کرده اند.
شهرت بافته های سیستان در دوره اسلامی نشان از یک هنر پر سابقه و کهن دارد.
در گذشته مردمان این منطقه نیز مانند سایر اقوام کوچ رو در چادر زندگی می کردند
و از گلیم به عنوان زیر انداز، پشتی، سفره آرد و نان، خورجین و کیسه های نمک استفاده می شد
برای تزیین آن از خر مهره، صدف، سکه، منگوله و سنگهای زینتی بهره می گرفتند. صنایع دستی بلوچی
نقوش گلیم سیستان بصورت هندسی، ذهنی و راه راه بر گرفته از محیط اطرافشان است.
رنگبندی تیره گلیم این منطقه را از سایر گلیم های مناطق دیگر متمایز می کند.
صنایع دستی بلوچی با وجود کوره های ذوب فلز در این منطقه که شاید قدیمی ترین کوره های فلز در جهان باشد.
تاریخچه بیشتر نگاره ها و نقشها و روشهای تزیینی زیور آلات به روزگاران باستان بر می گردد.
هنر زیور آلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر مینا کاری، مرصع کاری، مشبک کاری، منبت کاری و کنده کاری است.
این هنر دارای تنوع بی نظیر محصولات (بیش از 50 گونه ی مختلف) است
که می توان به در (گوشواره)، چوری (النگو)، سربند، کپگو (گردن بند) و تاسنی (سنجاق سینه) اشاره نمود.
منبع : پورتال سیستان و بلوچستان.
'گالری عکس های کمتر دیده بانوک کریمه محراب بلوچ
[gallery columns="1" size="full" link="file" ids="4531,4532,4533,4536,4535,4534"]
پخش آنلاین
[audio mp3="https://dl.balouchart.ir/uploads/balouchartist/2021/08/Vahid-Farzaneh-Chabahar.mp3"][/audio]
پخش آنلاین
[playlist ids="4293"]
آهنگ سنتی بلوچی به همراه متن آهنگ و ترجمه فارسی
خواننده بلوچ وحید حسین زهی با نام هنری وحید ترکش
[playlist ids="4276"]
سوزن دوزی بلوچی یا همان بلوچی دوزی هنری با اصالت به قدمت تاریخ می باشد که در تار و پود مردمان بلوچ تنیده شده و جزئی از زندگی روزمره آنها محسوب میشود
چه در لوازم دکوراتیو وتزئینی و چه لوازم کاربردی و نقش و طرح های مد و لباس سنتی تلفیقی و
حتی زیور آلات دست ساز می توان به زیبایی این هنر بلوچی دوزی زنان خلاق و هنرمند بلوچ را مشاهده کرد .
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز سیستان و بلوچستان ، بازار، مکانی پرهیاهو که انتظار در آنجا، بیشتر
از هر چیزی به چشم می‌آید. اما گاهی انگار برخی از اجناس هستند که به علت اصالت و قدمتی که دارند نظر هر رهگذری را به خود جلب می‌کنند.
طرح و نقوشی زیبا و برگرفته از طبیعت که روی پارچه‌های رنگارنگ به شکلی خاص کار شده و چشم هر بیننده‌ای را به سمت خود می‌کشد.
سوزن دوزی هنری اصیل و قدیمی است که زنان بلوچ از دیرباز آن را سینه به سینه حفظ کردند و
اکنون برخی از این زنان غیور از طریق این هنر زیبا و چشم نواز امرار معاش می‌کنند.
سوزن دوزی را می‌توان عصاره‌ی درد دل‌های زنان بلوچ و بازتاب خاطرات تلخ و شیرین قومی در طول تاریخ برشمرد.
سوزن دوزی هنری است با قدمت و سابقه‌ای به بلندای تاریخ که به آن بلوچی دوزی هم می‌گویند.
این هنر در تار و پود زندگی عشیره‌ای منطقه، ریشه دوانیده و با ذوق و خلاقیت زنان در آئینه‌ی نقوش و طرحهای زیبا، جاودانه شده است.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، جلالزایی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و
بلوچستان با اشاره به اینکه این هنر در شهرستان ایرانشهر قدمت 3 هزار ساله دارد،
می‌گوید: غنای سوزن دوزی در شهرستان ایرانشهر، این شهرستان را به کانون ملی این هنر تبدیل کرده است.
کارشناسان صنایع دستی می‌گویند: ثبت ملی ایرانشهر به عنوان شهر سوزن دوزی کشور، نشان دهنده اهمیت و
ارزش این هنر در بین زنان بلوچ است.
تقاضای این هنر در بازارهای داخل و خارج را می‌توان بهترین میزان و معیار برای توجه بیشتر مسئولان به این
هنر اصیل و ماندگار دانست.
بانوان سیستانی و بلوچستانی می توانند با سرمایه‌ای اندک این هنر را خلق کنند و کمک خرج خانواده خودشان شوند.
این هنر علاوه بر عرضه در داخل کشور به کشورهای همسایه از جمله امارات عربی، پاکستان و ترکیه و نیز به
کشورهای اروپایی از جمله اتریش و سوئد صادر میشود.
خانم توحدی مدیرکل توسعه و ترویج هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی کشور می‌گوید:
تلاش ما بر این است که ایرانشهر را به عنوان شهر جهانی سوزن دوزی در دنیا معرفی کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان، برگزاری نمایشگاه‌های استانی و
کشوری را قابلیتی ویژه برای معرفی هنر سوزن دوزی به هموطنان و مردم دنیا بیان می‌کند
و می‌گوید: برای برگزاری یک نمایشگاه دایمی هنر سوزن دوزی در استان، برنامه ریزی لازم انجام شده است که إن‌شاء‌الله بزودی محقق میشود.
جلالزایی می‌افزاید: حضور هنرمندان ایرانشهری و هنرمندان سایر نقاط استان در نمایشگاه‌های استانی و کشوری، این هنر را بیشتر به مردم معرفی می‌کند.
وی با اشاره به تقاضای این هنر در بازارهای داخلی و خارجی می‌گوید:
ایجاد تنوع در نقش و رنگ سوزن دوزی برای معرفی بهتر این هنر در بازارهای جهانی از اهداف بعدی اداره کل
میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان است.
گروه صنعتی ایران خودرو برای حمایت و معرفی هنر دست زنان بلوچ به هموطنان سال گذشته یک قرارداد با
هنرمندان صنایع دستی سیستان و بلوچستان بست.
براساس این توافق قرار شد هنرمندان سوزن دوز این خطه، 400 هزار جلد قرآن سوزن دوزی شده را برای
محصولات ایران خودرو آماده کنند تا این هنر زیبا به کشور معرفی شود.
با توجه به کیفیت بالای آثار تولیدی زنان سوزن دوز، امید است که این هنر در سال‌های آینده نیز از جانب سایر گروه‌های صنعتی کشور حمایت شود.
این روزها این هنر کُهن به عنوان نماد لطافت و ذوق بانوان منطقه،
علاوه بر کارآفرینی، زمینه‌ی رونق تولید و شکوفایی اقتصادی در جوامع روستایی و عشایری را نیز به دنبال دارد.
در حال حاضر 20 تعاونی سوزن دوزی با بیش از 140 نفر عضو در ایرانشهر برای توسعه این هنر فعال است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در خصوص توسعه این هنر می‌گوید:
با هدف ساماندهی و بازاریابی بزودی بازار فروش صنایع دستی در منطقه تنگه سرحه ایرانشهر بعنوان شهر سوزن دوزی ایجاد میشود
هرچند که بسیاری از طرحهای زیبای سوزن دوزی بلوچستان برخاسته از مناطق ایرندگان و قاسم‌آباد بمپور است.
جلالزایی می‌افزاید: اکنون بیش از 40 هزار نفر از بانوان خوش ذوق و خلاق سیستان و بلوچستان مشغول
فعالیت در این صنعت اشتغال آفرین و سودآور هستند.
اکنون این هنر در شمال سیستان و بلوچستان هم رواج دارد و از جمله تفاوت‌های سوزندوزی این دو منطقه
باید به رنگ‌های تیره‌تر و نقوش ریز و پرتر مناطق جنوبی استان در مقابل رنگ‌های روشن با نقوش ساده‌‌تر در
سوزن دوزی‌های مناطق شمال استان اشاره کرد.
برای توسعه بیشتر سوزن دوزی و ساماندهی هنرمندان سوزن دوز قرار است
برای هزار کارگاه سوزندوزی در سیستان و بلوچستان مجوز صادر شود و شرکت ردای حریر آمیتیس با
همکاری بسیج سازندگی سپاه سلمان، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی،
منطقه آزاد و تعاونی توسعه پایدار سواحل جنوب سیستان و بلوچستان این هزار کارگاه را شناسایی، ساماندهی و بیمه کنند.
برای توسعه این صنعت، برگزاری سالانه‌ی مسابقات و جشنواره‌های ملی و جهانی برای هنرمندان سوزن دوز،
پیشنهاد شده که مشوقی بسیار قوی برای بانوان خواهد بود اما طرح اصلی، تشکیل یک واحد اقتصادی «رابط» است.
برای این واحد رابط ویژگی‌هایی نیز در نظر گرفته شده است:
1ـ این واحد اقتصادی از طریق وزارت میراث فرهنگی نظارت شود و در سیستان و بلوچستان یا هر استان دیگری نیز زیر مجموعه‌ی اداره کل میراث فرهنگی قرار گیرد.
2ـ این واحد به عنوان یک رابط بین فروشندگان یا سرمایه گذاران (داخلی و خارجی) و هنرمندان سوزن دوز فعالیت کند.
3ـ فروشندگان و سرمایه گذاران هنر سوزن دوزی بتواند از طریق این واحد اقتصادی به هنرمندان فعال سفارشات خود را بدهند
و هنر دست این هنرمندان را پیش خرید کنند و در هر نقطه‌ای از کشور یا جهان که بخواهند به فروش برسانند.
4ـ وزارت میراث فرهنگی بتواند با طراحی یک سامانه به نام این واحد اقتصادی همه صنایع دستی کشور را به
همین شکل و با یک قیمت گذاری کارشناسی نظارت کند و موجب رونق اقتصادی و اشتغالزایی آن صنایع شود.
1ـ تشکیل این واحد اقتصادی، هزینه‌ی گزاف ساخت یک کارگاه و مجتمع تولیدی را از روی دوش سرمایه گذاران
رشته‌های هنری برمی‌دارد و سرمایه گذار می‌تواند این هزینه را صرف هزینه‌های در گردش و جاری کند.
2ـ این طرح باعث رونق اقتصادی بین هنرمندان روستایی کشور میشود و از مهاجرت روستاییان به شهر جلوگیری می‌کند.
و چند پیشنهاد دیگر
1ـ ارائه تسهیلات دولتی برای کارآفرینان این رشته هنری همراه با برندسازی
هنرمندان کارآفرین سوزن دوز می‌توانند با تولید برخی از کالاها مصرفی که با این هنر آمیخته شده مثل کیف
زنانه و مردانه و عروسک‌های تلفیقی (بومی و مدرن) با طرحی نو، این هنر را در بازارهای ملی و جهانی معرفی و مطرح کنند.
2ـ ایجاد بازارچه‌های فروش برای آثار این هنرمندان
برخی از نهادها، ادارات و سازمان‌های دولتی می‌توانند با دادن مجوز برپایی بازاچه‌های فروش به هنرمندان
سوزن دوز، امکان ارائه این کالای نفیس را برای علاقمندان این هنر فراهم کنند.
3ـ هدایت این هنر به سمت تولید کالای همه پسند، بطوری که این هنر فقط ویژه‌ی یک منطقه‌ی خاص از کشور نباشد.
هنرمندان این رشته زیبا می‌توانند با تولید آثاری که بر روی دسته‌ی مبل‌های راحتی و تزیینی نسب میشود این هنر را به همه خانه‌های ایرانی ببرند.
نویسنده: محمد ایرانمنش زرندی منبع: خبرگزاری صداوسیما
